‘Verwijder de zetgroep en reinig deze op de aangegeven manier’, aldus de gebruiksaanwijzing van mijn espressoapparaat, dat ik nodig moet reinigen. Maar wat is eigenlijk een zetgroep? En waar zit die? Wat is ‘de aangegeven manier’? Waar wordt die dan aangegeven? Zowel de koffieleut als de taalfanaat in mij raken van slag. Geen fijn begin van de de dag.
Gebruiksaanwijzing
Slechter dan met deze gebruiksaanwijzing kon ik, notoir technisch onbenul, het niet treffen. Handige mensen hebben geen gebruiksaanwijzing nodig. Ze zien het meteen en gaan aan de slag. Maar ik ben niet handig. Ik wil een gebruiksaanwijzing en het liefst zo IKEA mogelijk: iedere stap een apart plaatje. En als het dan toch met tekst moet, laat die dan beknopt én volledig zijn.
De hinkstapsprong
De fabrikant doet wat ik de ‘hinkstapsprong’ noem. Hij maakt een wending in de tekst die ik niet kan volgen. Informatie die hij ‘vanzelfsprekend’ vindt, laat hij achterwege. Maar zo vanzelfsprekend is het niet voor mij. Door deze hinkstapsprong ben ik onnodig veel tijd kwijt en moet ik grijpen naar de noodvoorraad oploskoffie.
‘Maar dat spreekt toch voor zich?’
Ook ik heb het gezegd als ik feedback kreeg over onduidelijkheid in mijn teksten: ‘Maar dat spreekt toch voor zich?’ Nee, dat sprak helemaal niet voor zich. Ik maakte sprongen die voor sommige lezers niet te volgen waren. Zij konden het niet volgen omdat ik te veel dacht vanuit mezelf.
Hoe schrijf je voor een fabrikant een volledige gebruiksaanwijzing? Hoe vertel je burgers in Jip-en-Janneketaal hoe zij zorg via de WMO kunnen aanvragen? Hoe doe je dat zonder stappen over te slaan? En zeg eens, lieve lezer, heb ik zojuist ook stappen overgeslagen? Weet je bijvoorbeeld wel wat de WMO is?
Tackel je egocentrisme
Egocentrisme is een valkuil in het schrijven. Niet iedereen is zoals jij, niet iedereen heeft dezelfde kennis, levenservaring of beroepsmatige achtergrond. Breng daarom in kaart wie jouw tekst moet gaan lezen. Vraag je opdrachtgever het hemd van het lijf. Wie is die lezer eigenlijk? Wat moet je uitleggen, wat kun je bekend veronderstellen? Vraag om een omschrijving die tot op het karikaturale af mag zijn. Want juist dat geeft een duidelijk beeld.
Laat je teksten lezen aan anderen: je partner, een vriend, of je collega’s van je Tekstnet-intervisiegroep. Loopt het goed? Kun je het allemaal volgen?
Uitdaging
Het is altijd weer een uitdaging: de tekst van begin tot eind zo maken dat hij te volgen is voor diegenen voor wie hij bestemd is. De hinkstapsprong vermijden, maar ook niet doorslaan in het tegenovergestelde: zoveel uitleggen dat de leesbaarheid verloren gaat. Soms is het een worsteling, maar ik ben altijd weer trots als het lukt.
Mijn espressoapparaat is inmiddels schoon. Er waren wel wat telefoontjes voor nodig. Eindelijk de brandstof in mijn lijf om zonder hinkstapsprongen te schrijven.
