Positieve stress kan je helpen veel werk te verzetten of een deadline te halen. Maar als een beetje druk omslaat naar ongezonde spanning, schaadt dit je gezondheid. En als je die ziekmakende spanning lang ervaart, ligt burn-out op de loer. Hoe herken je te veel druk en wat doe je eraan? Want als zzp’er langdurig ziek worden; dát is pas stressvol.
Afgelopen jaren werd de mantelzorg voor mijn bejaarde ouders ingewikkelder en emotioneler en was de werkagenda continu bomvol. Corona en twee heupoperaties deden er een schepje bovenop. Dat mijn laatste twee kinderen vorig jaar vlak na elkaar uit huis gingen, bleek de druppel.
Ik zat eindeloos aan artikelen die ik gewoonlijk in een uurtje of twee op papier had. Ik vergat vergaderingen en zelfs complete opdrachten. Botste met mijn omgeving en voelde me extreem onzeker. Ik haalde geen energie meer uit werk en zelfs bij mijn liefhebberijen was de fut eruit.
Kan een zzp’er burn-out raken? Natuurlijk, al is het risico bij zelfstandigen kleiner dan bij werknemers. Zzp’ers ervaren minder werkdruk dan mensen in loondienst. Toch zegt zo’n zeven procent zich regelmatig opgebrand te voelen door werk (bij werknemers is dat dubbel zo veel).
Signalen
Als zelfstandige heb je geen baas of collega’s die merken dat je kortaangebonden wordt. En geen bedrijfsarts die je controleert. Je zult dus zelf alert moeten zijn op signalen dat je te veel op je bordje hebt en zelf op tijd moeten ingrijpen.
Hoe herken je dat je te veel onder druk staat? Als je minstens drie van de volgende klachten hebt, moet er een belletje gaan rinkelen:
- Je bent moe/hebt weinig energie
- Je slaapt slecht
- Je piekert
- Je huilt snel
- Je wordt snel boos of geïrriteerd
- Je kunt niet tegen drukte of lawaai
- Je hebt een gejaagd gevoel
- Je kunt je niet concentreren en/of je vergeet dingen
Heb je bovendien het gevoel de controle te verliezen? En gaan je dagelijkse bezigheden zoals werk ook niet meer goed? Dan kun je stellen dat je overspannen bent. Overspannenheid is het eerste stadium van burn-out raken. Het stadium waarin je nog kunt ingrijpen.
Ingrijpen
Voor mij was het vorig jaar volstrekt helder. Er moest iets gebeuren.
Ik vond een coach, die me leerde anders om te gaan met de belangrijkste oorzaken van mijn stress. Ik sprak met mijn naasten, met vriendinnen en met collega-Tekstnetters over mijn gemoed. Ik schreef alles op. Dit hielp om zaken in het juiste perspectief te zetten.
Ik ging meer bewegen, startte een nieuwe hobby en stopte met vrijwilligerswerk. In de zomer (toch een rustige periode qua werk) deed ik mezelf twee maanden vrij cadeau.
En ik bracht focus aan in mijn werk. Dat ging zo: ik dacht na over wat ik kon veranderen. Daar kreeg ik nieuwe energie van. Wilde plannen borrelden op: helemaal stoppen met tekst schrijven en vrijwilligerswerk doen of een compleet andere richting inslaan? Mijn dochter stelde de cruciale vraag: ‘Vind je je werk niet meer leuk of zijn het de opdrachten?’ Een Tekstnetcollega zei: ‘Vrijwilligerswerk is niet de enige optie om iets goeds te doen. Je kunt ook betaalde opdrachten doen om de maatschappij vooruit te helpen.’
Zo ontdekte ik welke kant ik op wilde. Het werk waar ik het meest van geniet, zijn opdrachten die te maken hebben met vergroenen van steden. Ik besloot dat dit mijn nieuwe focus werd.
Pas achteraf heb ik me gerealiseerd dat ik tekenen van overspannenheid vertoonde. En kennelijk heb ik gedaan wat een mens moet doen om overwerktheid het hoofd te bieden: accepteren dat het niet goed gaat, gas terug nemen, oorzaken traceren, oplossingen bedenken en uitvoeren.
Herstel
Het hele proces zorgde ervoor dat ik op alle fronten weer stevig in mijn schoenen kwam te staan. Doordat ik leerde eerder op de rem te gaan staan, kan ik een nieuwe noodstop voorkomen.
De nieuwe focus vormgeven, pepte me op. Natuurlijk was het ook spannend. Want ik ging klanten en klussen uitsluiten, zonder de zekerheid dat daar iets voor zou terugkomen. Maar ik had er zin in. Het onderwerp ligt me na aan het hart en ik kende het terrein deels al. Ik wilde de markt verder verkennen, partijen benaderen, rondkijken, nieuwe inspiratie opdoen en zo nodig een beetje bijscholen.
Het liep een tikje anders. De focus benoemen bij klanten deed wonderen. Het leverde direct opdrachten op die precies in mijn nieuwe straatje passen. Véél opdrachten. Tegen alle werk dat niet bij stedelijke vergroening past, heb ik de afgelopen maanden opgelucht nee gezegd. De marktverkenning is er nauwelijks van gekomen. Maar ondertussen kan ik me geen leukere opdrachten wensen. Ik doe mijn werk weer vol energie en met veel plezier.
Foto Colin Behrens via Pixabay
