Wanneer is een tekst goed?

Altijd een spannend moment: het moment dat je besluit dat je tekst af is en je hem naar je opdrachtgever stuurt. Want jij kunt er dan wel tevreden over zijn, maar is je opdrachtgever dat ook? Wanneer weet je zeker dat je tekst goed is?

Natuurlijk zijn er mooie modellen om de kwaliteit van een tekst objectief te beoordelen. Zoals het CCC-model van Jan Renkema. Volgens dit model is een tekst goed als het voldoet aan de 3 C’s:

• Correspondentie: de tekst bereikt zijn doel en voldoet aan de verwachtingen van de lezers.
• Consistentie: de keuzes in de tekst, bijvoorbeeld qua schrijfstijl en opbouw, zijn consistent doorgevoerd.
• Correctheid: de tekst is taalkundig en inhoudelijk correct en voldoet aan de regels en conventies van de tekstsoort.

Die criteria pas je toe op 5 tekstniveaus: teksttype, opbouw, inhoud, formulering en presentatie. Scoor je op al die niveaus en criteria goed, dan is de tekst kwalitatief in orde. (Natuurlijk ga ik hier nogal kort door de bocht, bekijk vooral deze video waarin Jan Renkema het model heel beeldend uitlegt.)

Maar nu: de praktijk

Natuurlijk is zo’n CCC-model prachtig, maar ik heb nog geen opdrachtgevers ontmoet die met dit model in de hand mijn tekst beoordelen. En laten we eerlijk zijn: voor ons als broodschrijvers is de opdrachtgever de belangrijkste lezer. De ervaring leert dat zij op verschillende manieren naar teksten kijken. Ik noem er een paar.

De eerste indruk

Sommige opdrachtgevers gaan vooral af op de eerste indruk van de tekst. Komt de tekst goed over? Spreekt hij aan? Is hij niet te lang? En past de uitstraling bij hun bedrijf en hun klanten? Aan deze opdrachtgevers moet ik soms vragen of ze ook willen checken of de inhoud helemaal klopt en of ik niets vergeten ben. Maar eigenlijk vinden ze het vanzelfsprekend dat ik de inhoud goed heb weergegeven. Of ze hebben gewoon geen tijd om diep in de tekst te duiken.

Focus op de inhoud

Er zijn ook opdrachtgevers die juist alleen maar kijken naar de inhoud van de tekst. Klopt het allemaal wat er staat? Is het juridisch correct? Zijn alle namen goed gespeld en ontbreekt er geen detail? Aan deze opdrachtgevers moet ik soms vragen of ze ook tevreden zijn over de toon, de opbouw en de stijl. En of ze denken dat de tekst aansluit bij hun lezers. Maar eigenlijk vertrouwen ze erop dat ik dat zelf wel weet: dat is immers mijn professie.

Gedreven door smaak

En dan zijn er opdrachtgevers die vooral afgaan op hun eigen smaak. Vinden ze het taalgebruik mooi? Spreekt de tekst de taal die zij zelf graag spreken? Straalt de tekst uit wie zij willen zijn? Deze opdrachtgevers moet ik er soms op wijzen dat een zakelijke tekst vooral effectief moet zijn. En dat het taalgebruik daarom moet aansluiten bij het doel en de doelgroep. Natuurlijk weten ze dat ik daar gelijk in heb. Maar eigenlijk vinden ze dat hun eigen smaak daaraan niet ondergeschikt hoeft te zijn.

Hoe te handelen?

Ik weet niet hoe het voor jou is, maar zelf vind ik die laatste groep opdrachtgevers de ingewikkeldste. Want het is niet eenvoudig om precies te onderscheiden wat iemand wel en niet mooi vindt. En wat te doen als de smaak van de opdrachtgever lijnrecht ingaat tegen de basisprincipes van een goede tekst? Moet je dan een tekst schrijven waar je zelf niet achter staat? Of moet je voet bij stuk houden en in het uiterste geval de opdracht teruggeven?

De tekstschrijver als dienstverlener

Gelukkig is de situatie zelden zo extreem en ziet de opdrachtgever uiteindelijk wel in dat het anders moet. Houdt hij toch vast aan zijn eigen smaak, dan kom ik meestal tot een compromis. Ik haal de communicatieve missers eruit en richt me verder zo veel mogelijk naar zijn wensen. Na veel heen-en-weer-geschuif komt er een tekst tot stand waarmee de opdrachtgever tevreden is en waarmee ik professioneel gezien kan leven.

Of die tekst helemaal goed is? Volgens het CCC-model mankeert er vast nog wat aan. Of ik mijn werk goed gedaan heb? Dat denk ik wel. Want uiteindelijk zijn wij als tekstschrijvers geen kunstenaars, maar dienstverleners. En een goede dienst verleen je als de klant tevreden is.

Fotograaf: Gerd Altmann op Pixabay