Tekstschrijver en taalverloedering

Als ’taalverloedering’ de norm wordt, hoe druk moeten we ons daar dan als tekstschrijvers over maken? En hebben we nog een rol als weldenkend Nederland de schouders ophaalt over spellingsmissers?

‘Taalverloedering!’ is een geijkte reactie op ‘hun hebben’. En een korzelig ‘Ontbreekt!’ op ‘Wat mist er nog?’. En ja, zelf heb ik ook de neiging Albert Heijn te mailen als in een productomschrijving staat dat ‘het product bedoelt is om fornuizen te reinigen’.

[Sic] zou een kwaliteitskrant erbij zetten, om duidelijk te maken dat de redactie zich bewust is van de fout in het citaat. Maar de krant kan er zelf ook wat van. ‘Ik heb altijd gehouden van alles dat kruipt’, komt bijvoorbeeld uit een interview in de Volkskrant. ‘Eensgezinshuizen’ glipte langs de eindredactie, net als ‘individuelen’ en ‘hoge snelheidslijn’. De Volkskrant wijdt zelfs een wekelijks rubriekje aan alle lezerspost over taalfouten in de krant.
Ook overheden – vroeger bolwerk van taalfetisjisten – publiceren teksten met spellings- en grammaticafouten en verkeerde begrippen: ‘duwaal’ in plaats van ‘duaal’, ‘pubertijd’ waar ‘puberteit’ wordt bedoeld. Als ik veel fouten tegenkom, bied ik nog wel eens mijn diensten aan.

Verloedering of verrijking

Nu kan deze (dit?) blog twee kanten op:

Optie 1:
Het is verschrikkelijk dat teksten steeds meer taalfouten bevatten. Geen wonder dat oer-Hollandse vlaskopjes dat gebrekkige Nederlands van nieuwkomers overnemen, ze horen niks anders meer om zich heen. Al die verderfelijke anglicismen zijn de schuld van de Amerikaanse producten en cultuur die ons land sinds de Tweede Wereldoorlog overspoelen. Het onderwijs gaat al decennia bergafwaarts. Er zijn te weinig taalkundigen om alle fouten te corrigeren en onze kinderen (in) onberispelijk ABN te onderwijzen. Het lijkt wel of het kwaliteitsmedia, overheden en de louter nog appende jeugd van tegenwoordig geen bal kan schelen dat hun teksten bulken van de fouten. Schande! Erin rammen, die taalregels. En meer tekstschrijvers inhuren als het desondanks niet lukt met die foutloze teksten.

Of optie 2:
Het is even slikken voor degenen die het Groene Boekje en de ANS grofweg uit hun hoofd kennen, maar taal verandert. Doordat er nieuwe inwoners van ver bijkomen. Doordat we andere culturen omarmen. Door nieuwe uitvindingen of gebeurtenissen. Doordat taalgebruikers nu eenmaal continu oneffenheden in taal gladstrijken.
Spreektaal is leidend en als in spreektaal ‘de meisje die’ het wint van ‘het meisje dat’, en ‘doekoe’ van ‘geld’ dan kun je er donder op zeggen dat het ook in schrijftaal opduikt. Dat is niet rampzalig, dat is een natuurlijk proces. Na verloop van tijd is het nieuwe taalgebruik algemeen beschaafd Nederlands geworden. Zo is dat ook met bijvoorbeeld ‘lef’ en ‘de grootste verandering ooit’ gegaan. Geleend uit het Jiddisch en Engels en inmiddels helemaal ingeburgerd. Geen taalverloedering, maar taalverrijking.

Bon ton

Ik kies zonder twijfel voor optie 2. Taalverandering valt niet tegen te houden en als taalprofessional kijk ik ernaar als een prachtig of op zijn minst interessant proces.

Ik omarm deze optie ook omdat deze emancipatoir het beste uitpakt. Als taalfouten bon ton worden, slinkt het verschil tussen de elite die taaltechnisch de toon aangeeft en de rest van Nederland die de regels wat minder beheerst. Als scripties van universitaire studenten tenenkrommende taal bevatten, weegt de spelfout in de sollicitatiebrief van een brandweerman ook minder zwaar bij zijn kans op een baan. De opmars van de taalfout, juist op universiteiten, in kwaliteitsmedia en in overheidspublicaties trekt ongelijkheid in de maatschappij een beetje recht.

Loods

Kunnen tekstschrijvers dan wel inpakken? Welnee, integendeel. Een goede tekst bestaat immers uit meer dan correcte zinsbouw, woordkeus en spelling. Niet voor niets staan die begrippen helemaal rechtsonder in het CCC-model waarmee schrijfmeester Renkema tekstkwaliteit analyseert. Meer dan de juiste spelling zorgt bijvoorbeeld de structuur of afstemming op de doelgroep ervoor dat een tekst begrepen wordt. Daar ligt de kracht van een tekstschrijver om te beginnen. En natuurlijk zijn wij er ook om opdrachtgevers schadeloos langs alle spellings- en grammaticaregels te loodsen. Met een zekere mildheid tegenover iedereen die er wat minder bedreven in is. Vlekkeloze teksten schrijven blijkt meer dan ooit een vak.