Voor wie schrijf je eigenlijk? Soms is je lezerspubliek tamelijk algemeen, de andere keer maak je teksten voor een heel specifieke doelgroep. Voor wie ik ook teksten schrijf, ik houd altijd rekening met die ene tip die mijn scriptiebegeleider me gaf.
Mijn afstudeerscriptie was een behoorlijke worsteling. Dat kwam mede door het niet-alledaagse onderwerp. Materie die ook voor mijn scriptiebegeleider nogal exotisch was. Zo goed en zo kwaad als het ging, probeerde hij me door de barre tijden heen te loodsen. Een van zijn adviezen heeft me in die tijd enorm geholpen en ik heb er nog steeds veel aan in mijn dagelijkse werk: “Vraag je bij iedere zin die je schrijft af of een meisje van dertien hem zou begrijpen.”
Niet gehinderd door kennis
Precies goed gekozen, dat meisje van dertien. Op je dertiende heb je normaal gesproken een behoorlijke woordenschat en aardig wat kennis van de wereld, zonder dat je gehinderd bent door al te veel specifieke voorkennis. En nee, het is niet zo dat meisjes dommer of slimmer zijn dan jongens; volgens mij zijn meisjes op deze leeftijd gemiddeld wel een stuk wereldwijzer. Het gaat er vooral om dat je ergens in je achterhoofd een lezer voor ogen hebt die je verhaal moet kunnen begrijpen. Iedereen kent wel een meisje van dertien of kan zich een voorstelling van haar maken. ‘Iemand van tussen de 12 en 15’ of ‘een jongvolwassene’, dat is wel erg algemeen.
Bordspellen en squash
Meestal schrijf je voor een specifiekere groep lezers. Reden voor menige marketeer om helemaal los te gaan op persona‘s. Zo heeft een opdrachtgever me wel eens opgedragen om mijn tekst specifiek af te stemmen op, laten we zeggen, de fictieve John van der Sanden. John is een 39-jaar oude IT-manager van een bedrijf met 27 medewerkers. Ik word geacht er rekenschap van te geven dat deze John (zelfs een foto ontbreekt niet in de briefing) in Vinkeveen een twee-onder-één-kap-woning deelt met zijn vrouw, drie kinderen en hond Rakker. En of ik in mijn achterhoofd wil houden dat de beste man in zijn vrije tijd bordspellen speelt, graag een balletje mag slaan op de squashbaan en een gemiddelde belangstelling heeft voor politiek.
Mini-persona
Ik begrijp het gebruik van die uitgebreide persona’s wel. Ze helpen te focussen op de beoogde lezer. Toch houd ik liever vast aan mijn eigen mini-persona.
Mijn scriptie ging over het gebruik van een elektronische adressengids (het was 1996, mensen). Artikelen die ik nu schrijf, gaan over dingen als het optimale DevOps-team of de voor- en nadelen van hybride cloudoplossingen. Onderwerpen waar geen meisje van dertien haar vermoeide puberbrein mee wil pijnigen. Maar toch houd ik rekening met haar. Er zullen altijd buitenstaanders zijn die de tekst lezen en willen begrijpen. De tekst moet niet te moeilijk zijn. Ook niet te makkelijk trouwens. Als er iemand is die een hekel heeft aan betutteling, is het wel een meisje van dertien.
Hoi Martijn, mooi verwoord! Ben het helemaal met je eens. Zelf schrijf ik altijd voor Jamila van achttien (die gaf ik ooit taalles). Een slimme meid die nog niet zo lang in Nederland is. En ja, je mag dan best moeilijke woorden gebruiken, als je uit de context maar kunt aflezen wat zo’n woord betekent. Je kunt ook gerust een wetenschappelijk onderwerp beschrijven (ooit had ik een blaadje over wetenschappelijk onderzoek in een ziekenhuis. Dat las de koffiejuffrouw eveneens).
Door te strikte persona’s te gebruiken, sluit je een grote groep uit.
Ja! Die laatste zin is prachtig, maakt de hele column rond. Bravo, Martijn!
Prachtig, Martijn. P
Heel goed: “De tekst moet niet te moeilijk zijn. Ook niet te makkelijk trouwens. Als er iemand is die een hekel heeft aan betutteling, is het wel een meisje van dertien.”