De deadline van jouw tekstopdracht nadert, maar… je stelt het schrijven telkens uit; je zoekt steeds afleiding. De ideeën die je hebt krijg je maar niet op papier. Je wordt heel snel moe als je schrijft. Wat je wel opschrijft, vind je niet goed genoeg. Je blijft maar delen herschrijven en komt niet verder. Of misschien heb je wel zoveel materiaal, dat je niet weet waar je moet beginnen.
Wie zich in bovenstaande situaties herkent, heeft waarschijnlijk wel eens last van een writer’s block. Je komt ineens niet meer verder met een tekst of krijgt zelfs geen letter op papier. Heel frustrerend, want die tekst moet natuurlijk wel op tijd af.
De inzichten en tips in dit hoofdstuk helpen je om schrijfblokkades te herkennen en te overwinnen. Je creativiteit kan dan weer stromen en schrijven wordt weer leuk. Dat is goed voor de tekst én voor je zelfvertrouwen en succes als tekstschrijver.
Oorzaken van schrijfblokkades
Je hebt last van schrijfangst
Je ziet als een berg tegen de schrijfopdracht op. Je wordt al onrustig en gespannen als je aan de opdracht denkt. Tijdens het schrijven krijg je allerlei negatieve gedachten: ik kan dit helemaal niet, ze vinden mijn artikel vast heel slecht, ik heb niets nieuws te melden, straks maak ik domme fouten. Faalangst en weerzin verlammen je creativiteit.
Je wilt in één keer de perfecte tekst schrijven
Je bent een perfectionist. Je stelt hoge eisen aan de teksten die je schrijft. Je interne criticus is altijd alert en reageert direct als je iets schrijft wat beter kan. Je herschrijft delen meerdere keren, nog voordat de grote lijnen van je verhaal op papier staan. Je creatieve brein haakt af, inspiratie blijft uit. Het schrijven komt maar niet op gang.
Tijdens het schrijfproces voer je verschillende activiteiten uit. Je vergaart kennis, selecteert informatie, structureert, schrijft de eerste ruwe tekst, werkt deze uit, redigeert, doet wat aan opmaak, et cetera. Elke activiteit hoort bij een bepaalde schrijffase, maar in de praktijk lopen de activiteiten vaak door elkaar heen. Dat is niet altijd effectief. Je creatieve flow kan makkelijk stokken als je tijdens het schrijven meteen gaat verbeteren wat je opschrijft.
Een tekst is een degelijk bouwwerk van blokjes informatie. Elk blokje heb je zorgvuldig woord voor woord en zin voor zin opgebouwd. Iedere tekstschrijver doet dat op zijn eigen unieke wijze. Naarmate je meer schrijft word je er handiger in, maar in één keer de perfecte tekst schrijven lukt niemand. Schrijven is schaven, schrappen, omgooien en soms gewoon opnieuw beginnen.
Je mist belangrijke basisinformatie
Schrijven in opdracht is een creatief proces met een concreet eindproduct. Jouw definitieve tekst moet aan specifieke eisen voldoen: het moet een doel bereiken en een doelgroep aanspreken. Deze eisen sturen je creativiteit in de richting van het gewenste resultaat. Ze kunnen je inspireren en op nieuwe ideeën brengen, maar ook voelen als een te zware last en je creativiteit juist belemmeren.
Stel, je hebt een schrijfopdracht aangenomen, maar de briefing was vaag. Je moet gissen naar wat de opdrachtgever nu precies van jou verwacht. Het is onduidelijk voor welke doelgroep je schrijft. Jouw tekst is onderdeel van een campagne waar je verder niets van weet. Het informatiemateriaal dat je meekreeg lijkt nogal gedateerd: wat moet je ermee? Twijfels zijn geen goede voedingsbodem voor creatieve ingevingen.
Je bent gewoon te moe
De uren verstrijken en je komt niet echt verder met je tekst. De zinnen stromen niet meer zoals aan het begin van de dag. Toch blijf je zitten waar je zit, want die tekst moet af. Je gaat stug door met herschrijven wat je al hebt. Echt beter wordt het niet. Je enthousiasme om er iets moois van te maken verdwijnt. Je begint te balen. Soms is de koek gewoon op. Je hersens zijn moe, het is tijd voor ontspanning.
Prikkel je creativiteit
- Schakel je kritische brein uit en schrijf vrijuit wat in je opkomt.
- Verwissel van pet; je bent even geen tekstschrijver maar de verkoper die een klant moet overtuigen met jouw verhaal: wat zegt hij dan?
- Ga “omdenken,” transformeer problemen in mogelijkheden. Goed, je hebt even geen inspiratie, maar dat is tijdelijk en het hoort erbij, dus draai nu gewoon dat hoognodige wasje en ga daarna weer verder.
- Lees teksten van anderen over een soortgelijk onderwerp.
- Gebruik een metafoor.
- Haal inspiratie uit synoniemen.
Zo krijg je nieuwe energie en inspiratie
Schep orde in de chaos
Heb je last van de rommel op je werkplek, ruim dan op of ga ergens anders zitten waar je wel ongestoord kunt werken. Heb je veel materiaal verzameld en ben je het overzicht een beetje kwijt, maak dan een mindmap met in kernwoorden alle hoofd- en deelonderwerpen die je in de tekst wilt verwerken (zie leestip: Haal meer uit je hersenen). Gebruik het overzicht om de blokken informatie te ordenen: waar komt welke informatie te staan?
Neem regelmatig even pauze
Schrijf maximaal 2 uur achter elkaar en doe dan even iets heel anders, bij voorkeur in een andere ruimte. En doe tussendoor deze oefening: ga rechtop staan, recht je rug en duw je voeten even krachtig in de vloer.
Zorg ervoor dat je opdracht helder is
Blijf niet gissen naar wat je opdrachtgever of andere betrokkenen je gewoon kunnen vertellen. Maak een lijst van al je vragen en stel ze voordat je gaat schrijven.
Schrijf vooral voor de lezer
Van alle betrokkenen zijn de lezers van jouw tekst de belangrijkste partij. Verplaats je in de lezers: wie zijn zij, wat vinden zij belangrijk en welke informatie hebben zij nodig? Doe ook deze oefening: ga staan en geef hardop antwoord op de vraag ‘wat wil de lezer weten?’
Accepteer dat schrijven moeilijk is en tijd kost
Zoals al eerder gezegd, de perfecte tekst schrijf je niet in één keer. Slimme schrijvers storten zich niet meteen op het schrijfproduct, maar zorgen eerst voor overzicht. Verdeel en plan je activiteiten in drie fases:
- voorbereiding (opdracht, planning, lezers, doel, informatie, opbouw)
- schrijven (eerste tekstversie)
- redigeren (aanvullen, herschrijven, corrigeren, lay-out)
Leestips
- Mark Tigchelaar, Haal meer uit je hersenen (Bert Bakker, 2009).
- Berthold Gunster, Omdenken (A.W. Bruna Lev, 2010).
- Nico Groen, ‘Writer’s block?’, in: Tekstblad 3 (2013).
- Ludovicus Brouwers, Het Juiste Woord (SDU Uitgevers, 1997).
- IJzermans & Jan de Geus, Schrijven zonder vrees (Thema, 2006).
Dit is een bijdrage van Leonore Noordyn uit de Gids voor tekstschrijvers van Tekstnet.