Waarom hebben managers het steeds over targets? Waarom blijft een gemeentelijke brief zelfs na drie keer lezen onbegrijpelijk? Waarom geeft een politicus nooit gewoon antwoord op een vraag? Waarom faciliteren onderwijzers het zelflerend vermogen van leerlingen, en geven ze niet gewoon les?
Dit komt allemaal door vaagtaal, een ernstige taalaandoening die razendsnel om zich heengrijpt. Vecht mee tegen vaagtaal. Snel voordat het te laat is. Vaagtaal is namelijk een LOA, een door Lezen en luisteren Overdraagbare Aandoening.
Wat is vaagtaal?
Vaagtaal bestaat uit woorden en uitdrukkingen die onduidelijk, dubbelzinnig, misleidend, overbodig of storend zijn. Vaagtaal is taal die verleidt, misleidt, verwart en voor ergernis zorgt:
- door vaagtaal moeten medewerkers tegenwoordig proactief zijn en in het bezit van krachtige kerncompetenties.
- door vaagtaal is je buurvrouw letterlijk doodgereden, zelfs als zij nog springlevend voor je staat.
- door vaagtaal presenteren ambtenaren schaamteloos hun beleidsbeleid dat er voor moet zorgen dat het beleid ten aanzien van beleidsresistente burgers handjes en voetjes krijgt.
- door vaagtaal heten criminele jongeren tegenwoordig kansjongeren die in kanswijken wonen, want kansen zijn altijd goed.
Je ziet het: vaagtaal is overal.
Vaagtaalbesmetting
Vaagtaal is een epidemische ziekte die drie stadia kent: infectie, uitbraak en epidemie.
infectie
In de eerste ziektefase nestelt het virus zich onder hen die de koers van Nederland bepalen: reclamemakers, journalisten en politici.
Waarom? Omdat deze drie groepen het gezicht van Nederland bepalen. Alleen al de nachtcrème op je nachtkastje is het resultaat van een ijzersterk samenspel tussen reclame, nieuws en politiek
Reclamemakers zorgen ervoor dat je nachtcrème gebruikt. Journalisten zijn verantwoordelijk voor je mening over cosmetische dierproeven. Politici bepalen of je crème op dieren is getest.
Hoe? Met reclamegereutel, nieuwgeneuzel en Binnenhofbargoens.
uitbraak
In de tweede vaagtaalbesmettingsfase verspreidt het virus zich razendsnel onder beleidsmakers, managers en onderwijskundigen. Waarom? Omdat deze mensen de koers van Nederland uitzetten bij de drie grootste sectoren in het land: bij de overheid, in het bedrijfsleven en in het onderwijs.
epidemie
Vanaf het moment dat beleidsmakers, managers en onderwijskundigen met het vaagtaalvirus zijn besmet, is een epidemie onafwendbaar. Dan is het al te laat. In korte tijd raken alle hoeken en gaten van de samenleving besmet: van ambtenaar tot zorgverlener of zelfs personeelsconsulent.
Besmettingshaarden
reclamegereutel
Ruud de reclamemaker brengt elk product moeiteloos aan de man. Ruud strooit kwistig met stuntprijzen en actiekortingen, laat zijn kortingsthermometer tot het kookpunt stijgen en biedt dagelijks de spectaculairste aanbieding aller tijden. En uiteraard heeft Ruud ook een laagsteprijsgarantie, zodat niemand het voor de prijs hoeft te laten. Althans, zolang de voorraad strekt, want op=op!
nieuwsgeneuzel
John is journalist en heeft een hekel aan nuance. Nieuws dat echt goed verkoopt, is nieuws dat inslaat als een bom. Vandaar dat bij John de noodklokken continue luiden, er dagelijks duizenden banen op de tocht staan en het altijd vijf voor twaalf is.
Binnenhofbargoens
Peter is politicus en spreekt Binnenhofbargoens, een taal die hij pas na een jarenlange politieke carrière echt goed heeft leren spreken. Met Binnenhofbarghoens houdt Peter minutenlange betogen vol zelfverzonnen woorden en driedubbele slagen om de arm. Met Binnenhofbargoens snoert Peter critici de mond. Wie niet begrijpt wat Peter zegt, kan er immers ook niet tegen zijn.
beleidsbabbels
Als de politiek een besluit heeft genomen, komt Bea in beeld om het beleid nader vast te leggen. Bea is een door de wol geverfde beleidsmakers die beleidsbabbels, de taal van beleidsmedewerkers, tot in alle finesses beheerst. In een mum van tijd produceert ze tientallen pagina’s vol onduidelijke, dubbelzinnige en vooral ondoordringbare taal.
managementspeak
Marcel de manager is jong, dynamisch en proactief. Zijn babbel is zo snel als zijn cabrio. Als hij spreekt hoor je een professional aan het werk. Althans, dat lijkt zo. Wie goed luistert, hoort alleen nietszeggend gebrabbel. Het is louter lege taal.
onderwijslingo
Sinds kort mag Leo de leraar niet meer voor de klas staan. Althans, daar komt het op neer in de nieuwe Educatieve Richtlijnen Versie 2.07 die Leo de leraar van Otto de onderwijskundige heeft gekregen. Wat blijkt? Leo heeft al die jaren aan frontaal onderwijs gedaan: hij stond voor de klas en vertelde zijn leerlingen over algebra en meetkunde. Dat mag niet meer van Otto. Dat is hopeloos ouderwets en fataal voor het leerproces. Leo moet nu het zelflerend vermogen van leerlingen faciliteren.
ambtenaritis
Iedereen kent ze wel: brieven waarin staat dat hondeneigenaren er zorg voor dienen te dragen dat hun viervoeter zich te allen tijde in aangelijnde toestand bevindt. Of aankondigingen over de gemeentegrens die in dier voege gewijzigd is dat hij anders komt te lopen. Met zulke taal kan Anton de ambtenaar respect afdwingen bij het volk, die onwetende onderbuik van de maatschappij.
zorggezemel
Thea is therapeut. Ooit koos ze dit vak om mensen te kunnen helpen. Nu is onderdeel van een zorgsysteem en moet ze aan zorgvragen voldoen. Met deze marktgerichte benadering is Thea ontslagen van haar plicht tot medemenselijkheid. Thea heeft daarom een taal ontwikkeld die afstand neemt van pijn en verdriet. In deze taal krijgt de depressieve meneer de Boer het advies om weer probleemeigenaar van zijn leven te worden en wordt de onhandelbare Colin weggerangeerd op het meersporentraject van een stepped care-model.
personeelspraat
Petra is personeelsconsulente en zet graag de juiste persoon op de juise plek. Helaas is ze ernstig besmet met het vaagtaalvirus. Al haar leven staat ze bloot aan vaagtaal. Voor haar is vaagtaal daarom de norm. Zodra ze een personeelsadvertentie moet opstellen gaat ze enthousiast aan de slag met monsterlijke personeelsclichés en standaardzinnen. Binnen een mum van tijd stelt ze een advertentie op waarin steevast een proactieve, flexibele en dynamische persoonlijkheid wordt gezocht.
Zie ook
Arjen Ligtvoet & Cathelijne de Busser, “Vaagtaal”, Haystack 2009 –Arjen Ligtvoet
Tekst: Arjen Ligtvoet