Geweldloze communicatie (GC), ofwel Non-violent communication (NVC), is gebaseerd op het gedachtegoed van vredesdenkers als Mahatma Gandhi en Martin Luther King. Het beginsel is uitgewerkt voor gesprekstechniek door Thomas Gordon (actief luisteren). Daarop voortbouwend heeft Marshall Rosenberg een methode in vier stappen bedacht om op een respectvolle manier assertief te zijn. Omdat NVC de meest internationaal gebruikte term is, gebruik ik deze meer dan GC.
Definitie geweldloosheid
Kern van geweldloosheid is dat je geen intentie hebt om behoeftes van anderen onnodig te schaden. Volgens de website van de Stichting voor Actieve Geweldloosheid gaat het hierbij om drie principes die elkaar in de praktijk deels overlappen:
- Waarheidskracht, ook wel genoemd liefdeskracht, zijnskracht, satyagraha: het te allen tijde naleven van de (eigen) waarheid.
- Niet-kwetsen, ahimsa: afzien van het toebrengen van kwetsuur of andere schade.
- Ieders welzijn, sarvodaya: rekening houden met behoeftes van alle betrokkenen.
Het is natuurlijk niet per definitie mogelijk om te voorkomen dat je bij het uiten van irritatie een ander kwetst en als je een huis koopt dat een ander ook had willen hebben, is dat eveneens een vorm van schade. Daarom gaat het om de intentie, het niet-toebrengen van te vermijden schade.
Vier stappen
De vier stappen van Rosenberg zijn:
- Feiten
- Gevoelens
- Behoeftes
- Verzoek
Toelichting op de stappen
Hier een korte toelichting op de vier fasen voor een situatie waarin een conflict speelt, want dan ‘komt het erop aan’. Het voorbeeld is: tekstschrijver Arie overschrijdt de deadline.
Stap 1: Feiten
Door feiten te (be)noemen schep je een gezamenlijke uitgangspositie voor het uiten van je ongenoegen. Als de ander de feiten anders heeft beleefd of geïnterpreteerd, blijkt dat snel, zodat misverstanden kunnen worden voorkomen. Belangrijk bij deze fase is dat je neutrale termen gebruikt de feiten noemt zoals die zich voordoen. In dit voorbeeld belt opdrachtgever Andrea naar Arie en zegt:
We hebben samen afgesproken dat je de tekst voor de brochure uiterlijk gistermiddag zou aanleveren en ik heb hem nog niet.
Stap 2: Gevoelens
Door gevoelens te benoemen maak je duidelijk wat de feiten voor jou betekenen. Andrea zegt bijvoorbeeld:
Ik word hier onrustig van, de planning is strak en de vormgever moet de kans krijgen om kwaliteit te leveren.
Stap 3: Behoeftes
Door behoeftes te uiten vertel je waarom het belangrijk voor je is.
Ik heb behoefte aan zekerheid dat de brochure op tijd klaar is en ik wil dat iedereen die eraan meewerkt zich houdt aan de afspraken, zodat er gelijkwaardigheid is.
Stap 4: Verzoek
Door het uiten van een verzoek neem je verantwoording voor het vinden van een oplossing die tegemoetkomt aan jouw behoeftes. Een verzoek is altijd een voorstel, de ander kan het overnemen of (deels) afwijzen. In dat laatste geval kun je ervoor kiezen om akkoord te gaan met een tegenvoorstel of om te gaan onderhandelen. Door het doen van een concreet verzoek voorkom je dat de ander zijn eigen gang blijft gaan met als uitleg ‘ik zag wel dat je kwaad was, maar ik wist helemaal niet wat je nou eigenlijk van mij verwachtte’.
Andrea spreekt in op de voicemail van Arie:
Ik wil dat je me voor vanmiddag terugbelt om te bevestigen dat je de tekst vandaag nog aanlevert.
Als het goed is laat Arie van zich horen. Hij wil misschien het mailadres checken omdat hij de tekst wel heeft aangeleverd of hij biedt zijn excuses aan en vertelt wat zijn planning is. Het kan ook dat Arie de afspraak anders heeft geïnterpreteerd en dat er onderhandeld moet worden over een aanlevertermijn die voor beide partijen aanvaardbaar is.
Tips
- wees zo feitelijk mogelijk, het uiten van oordelen (zeker bij fase 1) belemmert een open uitwisseling
Zeg niet ‘je was slordig’ of ‘je bent onhandelbaar’, zeg: ‘we hebben afgesproken dat … en ik vind dat je je daar niet aan hebt gehouden’. - feitelijk zijn betekent ook dat je alleen praat over je eigen gevoelens, niet over die van anderen
Zeg niet ‘jij bent van plan …’, zeg: ‘ik heb het idee dat jij van plan bent … ‘ en vraag dan of dat klopt. - neem verantwoording voor je gedachten en gevoelens, door deze zo duidelijk mogelijk te uiten.
Termen als ‘iedereen vindt het belangrijk …’ of ‘men zegt …’ kunnen vervagend werken, zeg dan gewoon: ‘ik vind het belangrijk …’ of ‘ik denk dat het wenselijk is als iedereen …’
Voordelen van deze methode
- het geeft structuur aan gesprek zodat je het doel ervan in het oog kunt houden, ook als daarbij emoties spelen
- het geeft ook rust, je weet dat het mogelijk is om je eigen behoeftes te combineren met behoeftes van anderen en morele waarden waarop de ander aanspreekbaar is
- je ontdekt waar je verantwoordelijkheid begint en stopt: ieder is verantwoordelijk voor eigen interpretaties, gevoelens, behoeftes en handelingen. Je neemt het heft in handen terwijl anderen de kans krijgen dit ook te doen, voor henzelf
- je weet dat er een kanaal is om woede of andere emoties te kanaliseren op een manier die het gesprek niet afbreekt, maar in stand houdt
- door respect te geven vergroot je de kans dat je ook respect krijgt
- het verlaagt de drempel om aan te geven wat je dwars zit, zodat je uiting kunt geven aan je ongenoegen. Dat is goed voor je gezondheid en voor de relatie met de ander op de langere termijn
- het geeft jou en de ander de kans om te leren hoe je het beste met elkaar en anderen kunt omgaan
- door uit te gaan van behoeftes ontdek je dat je veel gemeen hebt met de ander en die ontdekt dat zelf ook. Rosenberg zegt dat behoeftes nooit strijdig zijn, alleen oplossingen kunnen dat zijn. Over behoeftes hoef je dus niet te onderhandelen en over oplossingen kan dat vaak heel goed.
Nadelen
- de methode is rationeel en verbaal, terwijl communicatie nu eenmaal voor een groot deel onbewust en non-verbaal verloopt.
- zeker in het begin vraagt de toepassing van de methode zoveel aandacht dat je de aandacht voor de inhoud verliest en daarmee toch het spoor bijster raakt.
Zakelijk gebruik
NVC is geschikt voor het persoonlijke leven en voor de zakelijke omgeving. Ook bij schriftelijke communicatie, bijvoorbeeld in situaties waar weerstand van de doelgroep mag worden verwacht. Je kunt op die manier zekerheid scheppen en respect geven. Een bedrijf dat al meerdere malen voor stankoverlast heeft gezorgd en daardoor veel vertrouwen van omwonenden heeft verloren, kan de communicatie weer op gang brengen door feiten te melden en te erkennen dat de behoefte van de bewoners aan gezondheid (frisse lucht) legitiem is. Een uitkeringsinstantie die een folder maakt om fraude te voorkomen en die duidelijkheid wil geven zonder dat zware dreigementen de doelgroep onnodig schrik aanjagen, kan ook met NVC uit de voeten.
Links
- overzicht van trainers en coaches die werken op basis van NVC
- tips voor NVC bij manipulatie
- het meest bekende boek van Marshall Rosenberg is Geweldloze communicatie – ontwapenend en doeltreffend
Tekst: Rob Visser