Wie een boek wil uitgeven, kan tegen veel obstakels aanlopen. Veel auteurs zijn afgeknapt op uitgeverijen of kunnen hun manuscript niet slijten en overwegen hun boek in eigen beheer uit te geven. Hiervoor bestaan diverse mogelijkheden.
Adrie Beyen, die enkele jaren geleden haar eigen uitgeverij A3boeken begon, verzorgde op 1 juli 2010 een workshop over het uitgeven van boeken om haar kennis en ervaring met Tekstnetters te delen. Ze schaart zichzelf niet onder de – over het algemeen heel traditionele – uitgevers en benadrukt dat ze haar uitgeverij op een geheel eigen wijze runt. Hieronder een samenvatting van een aantal tips van Adrie en van de deelnemers aan de workshop.
Winst
Veel kleine uitgevers zijn vanuit een passie begonnen, maar kunnen daar meestal niet van bestaan. De regel dat 20% van de klanten/producten voor 80% van de omzet zorgt, is in uitgeefland verworden tot een 10/90-regel. Als je als kleine uitgever maar 10 à 15 boeken per jaar uitgeeft, houdt dit in dat er in ieder geval een boek bij moet zitten dat heel goed verkoopt. Die kans is niet zo groot. Op de nichemarkt zijn herdrukken niet aan de orde van de dag, terwijl juist daar de winst zit.
Er verschijnen jaarlijks zo’n 15.000 nieuwe boeken, die lang niet allemaal in de winkels komen te liggen. De klant kan deze bestellen, maar dan moet hij wel weten dat het boek bestaat. Daarom is PR zo belangrijk.
Ook de media moeten een keuze maken uit het gigantische aanbod en kiezen al gauw voor een boek van of over een BN’er.Het boek ‘Joe Speedboot’ van Tommy Wieringa lag na verschijning bijna nergens in de winkel. Toen heeft hij vrienden en familie opgeroepen om in zoveel mogelijk boekwinkels naar zijn boek te vragen. En als het boek er niet lag, geen bestelling te plaatsen maar te zeggen: dan kijk ik wel ergens anders. Hierdoor gingen de boekwinkels zijn boek wel inkopen en werd het uiteindelijk een bestseller.
Welke uitgever
Verdiep je eerst in een uitgever voordat je deze gaat benaderen. Kijk in de boekwinkel of bibliotheek welke uitgevers soortgelijke boeken als het jouwe hebben uitgegeven of boeken in hetzelfde aandachtsgebied.
Meestal hebben uitgevers op hun website richtlijnen staan voor het aanleveren van manuscripten. Het is verschillend per uitgever wat ze willen ontvangen: een eerste hoofdstuk plus een synopsis of het hele manuscript. In ieder geval is het goed om er een CV of achtergrondinformatie bij te doen. Voordat je naar een uitgever stapt, kun je een coach of redactiebureau vragen om je te begeleiden, uiteraard tegen betaling. Het is wel de vraag of je die investering er ooit uit krijgt.
Verkoop en distributie
Een boek schrijven en produceren is niet zo moeilijk. Het moeilijkste begint daarna pas: de verkoop. De uitgeefwereld is vrij traditioneel en het aantal spelers is beperkt. Drie maal per jaar presenteren uitgevers hun nieuwe boeken aan de boekwinkels en worden er beurzen voor inkopers georganiseerd.
Een groot deel van de algemene boekwinkels is aangesloten bij Centraal Boekhuis (CB). Een ander deel koopt in bij groothandel Scholtens (dit zijn enkele grote ketens en de meer spirituele boekwinkels). Weer een ander deel koopt in bij Solaris of een andere groothandel. Naar verhouding wordt er weinig rechtstreeks door uitgevers aan boekwinkels geleverd. Anders dan CB doen groothandels wel aan verkoop- en promotieactiviteiten. In ieder geval verspreiden ze de fondslijst/aanbiedingsbrochure die de uitgever in voldoende aantallen moet aanleveren. En tegen betaling is er meer mogelijk. Alleen als een uitgever een aansluiting bij CB heeft, kan een boekwinkel daar zijn boeken bestellen. Met een groothandel kan een uitgever een contract afsluiten, zoals een boekwinkel met een groothandel een contract afsluit.
Het assortiment van Bol.com is gekoppeld aan dat van CB. Als een uitgever niet bij CB is aangesloten, worden zijn boeken niet via bol.com verkocht. Een aansluiting bij CB kost een uitgever 250 euro per maand. Dan heb je nog niets, maar mag je er een titel neerleggen. Daar komen maandelijks nog kosten bij per titel en handling-, opslag- en verzendkosten. Ook de verzendkosten van voorraad naar CB zijn voor rekening van de uitgever. Er zijn collectieven van uitgevers die een aansluiting bij CB delen. Ook zijn er enkele organisaties die de verkoop en distributie voor uitgevers verzorgen. Zij krijgen van een uitgever dan de exclusieve licentie voor verkoop van zijn boeken in Nederland (en eventueel Vlaanderen). Deze organisaties vragen een hoge commissie.
Verder zijn er enkele commissionairs die uitgevers vertegenwoordigen. Een lijst is bij CB opvraagbaar. De meeste commissionairs verlangen dat de uitgever zelf de aansluiting bij CB heeft geregeld.
ISBN
Een ISBN-nummer kun je zelf aanvragen bij ISBN. Iedereen kan het ISBN-register raadplegen. Met een ISBN kun je een barcode laten maken. Dat is een vereiste om een boek via CB of groothandel te verkopen.
Eigen beheer
Er zijn ‘uitgevers’ die je kunt inschakelen als je wilt uitgeven in eigen beheer. Het is belangrijk om heel goed te kijken wat ze aan diensten bieden: tegen welke prijs redigeren ze, verzorgen ze de opmaak, kun je beeldmateriaal kwijt, leveren ze in zwart-wit of ook in kleur, hoe is de omslag – kan het ook met een gebonden kaft? Schrijven ze alle boekwinkels aan en nemen ze je boek mee naar de beurs? Zorgen ze voor flyers, distributie en publiciteit? Ze kunnen eveneens een ISBN-inschrijving verzorgen. Boekscout en Free Musketeers zijn enkele voorbeelden.
Veel van deze ‘uitgevers’, maar ook het Centraal Boekhuis, werken met Printing on Demand (POD): een boek wordt pas gemaakt als er een bestelling is en het exacte aantal van de bestelling wordt geprint. Dit kun je zelf ook bij bepaalde drukkers laten doen. Je kunt tot enkele honderden exemplaren digitaal laten drukken. Druk je er meer, dan wordt offset weer goedkoper per stuk. Wel moet je letten op de algemene startkosten en weten welke mogelijkheden ze bieden. Amazon doet ook aan POD. Je kunt een pdf aanleveren. Het boek moet fysiek in de boekhandel liggen.
- In bepaalde gevallen is het goed om een literair agent in te schakelen.
- Een andere mogelijkheid is het uitgeven van E-boeken.
Prijs
Als richtlijn is de kostprijs van een boek 1/5 van de winkelprijs, maar veel kleinere uitgevers halen dit niet. Kostenposten zijn: redigeren, vormgeving, correctie, opslag, promotie, distributie en bureaukosten. Plus het honorarium voor de auteur en de eventuele illustrator of fotograaf.
De meeste kosten worden vooraf gemaakt, wat uitgeven enorm kapitaalintensief en risicovol maakt. Het is altijd afwachten of een boek verkocht zal worden en per boek krijg je steeds maar een paar euro uit verkoop. Standaard is dat in april van elk jaar het honorarium wordt uitgekeerd over boeken die het jaar daarvoor zijn verkocht tegen een afgesproken percentage.
Het Centraal Boekhuis maakt onderscheid tussen A-, O-, W- en S-boeken
A = algemene boeken: 42% commissie voor boekhandel.
O = overig: voor deze boeken kan de uitgever zelf bepalen welke korting hij geeft. Dat is minder interessant voor de boekhandel, die liever een boek in de winkel legt waar meer korting op zit.
W = wetenschappelijk
S = studieboeken
Voor W- en S-boeken gelden andere percentages en regels.
Scholtens vraagt meestal 50% inkoopkorting, maar een percentage van 65% is ook mogelijk. De uitgever hoeft dan geen handling-, opslag- en verzendkosten naar boekwinkels te betalen, die neemt de groothandel voor zijn rekening. Wel betaalt de uitgever de verzendkosten van uitgever naar groothandel. Professionele opslag van de bulkvoorraad is een aanrader. Daarbij ben je verzekerd van de juiste temperatuur, vochtgehalte en dergelijke.
Wet op de vaste boekenprijs
Het Commissariaat van de Media ziet toe op handhaving van de wet op de vaste boekenprijs en schrijft soms forse boetes uit aan overtreders. Uitgevers zijn verplicht voor het verschijnen van een titel een prijs vast te stellen en deze te melden aan het Commissariaat. Iedere (weder)verkoper in Nederland is verplicht zich aan deze prijs te houden. In Vlaanderen mogen ze zelf bepalen voor welke prijs ze een boek verkopen. Bij tegenvallende verkoop mag je na een bepaalde tijd de prijs wel verlagen. De termijn is vastgelegd in het auteurscontract en de nieuwe prijs moet weer bij het Commissariaat worden gemeld.
De restpartij van een boek mag een uitgever na de contractueel vastgelegde termijn aan de ramsj aanbieden, maar dan is de uitgever verplicht het boek aan de auteur aan te bieden voor de prijs die een handelaar ervoor biedt. De auteursrechten gaan dan terug naar de auteur. Als het onder de kostprijs wordt verkocht, krijgt de auteur er geen honorarium meer over. Bij verkoop boven de kostprijs wordt het honorarium gebaseerd op de netto-opbrengst en niet meer op de winkelprijs.
Voor boekenclubs gelden speciale regels. Ook dit is in de wet vastgelegd.
Andere kanalen – specifieke doelgroepen
Richt je je op een specifieke doelgroep, dan is er misschien een organisatie die in je boek geïnteresseerd is. Denk aan een belangenorganisatie of vereniging die kan dienen als promotiekanaal. Een boek over ‘het nieuwe boeren’ kan interessant zijn als relatiegeschenk voor de Rabobank en de VVV heeft misschien belangstelling voor een boek over een toeristisch onderwerp. Monuta geeft geregeld boekjes uit over rouw en andere onderwerpen gerelateerd aan de dood.
Voor sterk regionaal gebonden boeken kun je het beste zelf de boekwinkels in de regio afgaan. Die zijn vaak wel bereid om een stapeltje in consignatie te nemen. Je moet er dan wel de administratie voor bijhouden en er steeds achteraan zitten. Het voordeel is dat je op veel aandacht kunt rekenen in de regionale pers. Omdat je in dergelijke gevallen geen landelijk distributienetwerk nodig hebt, kan het interessanter zijn om het boek in eigen beheer uit te geven.
Subsidie
Denk je dat je boek in aanmerking komt voor subsidie, benader dan de Vereniging van Fondsen In Nederland (FIN). Ook geeft de FIN het Fondsenboek en de Fondsendisk uit, waar subsidiezoekers informatie over zo’n 650 fondsen kunnen vinden. Dit is wel een lang en tijdrovend traject. Je moet ruim van tevoren je manuscript inleveren, een calculatie erbij doen, en je hebt nog geen garantie dat het iets oplevert.
Promotie
Boeken verkopen zich niet vanzelf. Auteurs – bekende en onbekende – die door het hele land reizen om hun boek te promoten, verkopen aanzienlijk meer dan hun collega’s die dat niet doen. Sommige onderwerpen lenen zich ook uitstekend voor het geven van een workshop of training; een andere effectieve manier om aandacht voor je boek te vragen.