Gratis werken: waardevol of helemaal niks?

Momenteel speelt een bekende, bebrilde Brabantse cabaretier de hoofdrol in commercials voor een reisorganisatie. Ik ben ervan overtuigd dat hij hier een vorstelijke beloning voor krijgt. Enkele jaren geleden vroeg dezelfde reisorganisatie mij en enkele collega’s om in de pen te klimmen voor een proefopdracht voor online teksten. Mijn enthousiasme verdween toen de vergoeding ter sprake kwam. Het was een zogenoemde ‘no cure, no pay’-opdracht. Als de keuze op mij zou vallen, kreeg ik een vergoeding. Zo niet, dan had ik pech gehad.

Plek in de etalage

De reisorganisatie bevindt zich in goed gezelschap. Elk jaar krijg ik enkele verzoeken om gratis een tekst te schrijven. Aan het begin van mijn carrière zag ik zo’n proefopdracht als een uitdaging, een unieke kans om te laten zien wat ik als tekstschrijver in mijn mars had. Bovendien was ik gevoelig voor het meest gebruikte argument om gratis te schrijven. De opdrachtgever in spe bood me een platform of een netwerk om mezelf te etaleren. Deze plek in de etalage heeft in vijfentwintig jaar geen cent opgeleverd. Blijkbaar is exposure lastig in geld uit te drukken.

Unieke eigenschappen

Tegenwoordig bedank ik voor de eer om gratis te werken. Ik vind zo’n verzoek helemaal niks. Allereerst spreekt er geen enkele waardering uit. Ik heb mijzelf in de afgelopen vijfentwintig jaar ontwikkeld tot een tekstschrijver met veel kwaliteiten. Denk aan mijn inlevingsvermogen, mijn creativiteit, mijn gevoel voor humor, mijn kritische blik of mijn nieuwsgierigheid. Stuk voor stuk eigenschappen die mij als tekstschrijver uniek maken en die opdrachtgevers krijgen als ze mij inhuren, omdat ze de waarde inzien van goede teksten.

Garanties voor toekomst

Deze combinatie van ervaring en eigenschappen zorgt voor de klik met een opdrachtgever. Het is prettig als (nieuwe) opdrachtgevers om die reden voor mij als tekstschrijver kiezen. Natuurlijk ben ik zo goed als de laatste tekst die ik geschreven heb. Teksten voor andere klanten of specifieke branches bieden geen garanties voor de toekomst. Ik heb er ook geen moeite mee om een proeve van bekwaamheid te laten zien. Op één voorwaarde: dat er een vergoeding tegenover staat. Waarom? Nou logisch, de tijd die ik investeer in een gratis opdracht kan ik niet besteden aan een andere opdracht. Tekstschrijven is mijn broodwinning. Als ik gratis werk, komt er geen brood op de plank. 

Bron van irritatie

Mijn ervaring leert dat opdrachtgevers anders met een gratis tekst omgaan dan met een betaalde opdracht. Dat is voor mij een derde reden om niet meer gratis te werken. Het duurt weken voordat ik de eerste reactie op een tekst krijg, er wordt helemaal niks met de tekst gedaan of ik krijg gedetailleerd negatieve feedback op de kwaliteit van een tekst. De eerste twee reacties geven me het gevoel dat een opdrachtgever me niet serieus neemt. Waarom zou hij dat ook doen? Hij heeft immers niks betaald. De derde reactie zorgt direct voor irritatie. Niet betalen, maar wel kritiek leveren, daar heb ik echt moeite mee.

Voor niks gaat de zon op

Terug naar de reisorganisatie uit de openingsalinea. Tegenwoordig zou ik vragen of het reclamebureau de commercials ook gratis bedenkt en realiseert. Zeker weten van niet. Ook de reizen die ze zelf aanbieden, zijn niet gratis of op basis van ‘no cure, no pay’. Kortom: voor niks gaat alleen de zon op. Daarom breng ik mijn professionele werkzaamheden nu altijd in rekening: de gastpresentatie die ik verzorg bij een netwerkclub, de analyse van de online communicatie van een potentiële opdrachtgever en de proefopdracht waaraan meerdere tekstschrijvers deelnemen. Sinds ik dat doe, loop ik nauwelijks een opdracht mis. Het mes snijdt aan twee kanten: zowel de waardering van de opdrachtgever als mijn motivatie om te schrijven, worden alleen maar groter.